POLITYKA HISTORYCZNA LEWICY
MYŚLICIELE
Stanisław Brzozowski (1878-1911) — jedna z najbardziej barwnych i kontrowersyjnych postaci polskiej lewicy, filozof, pisarz i publicysta. Brzozowski bezlitośnie krytykował „zdziecinnienie Polski”, niedojrzałość i zaściankowość współczesnych mu sporów filozoficznych i literackich prowadzonych przez jego rodaków. Jako jeden z pierwszych zdecydowanie oddzielił Marksa od Engelsa i poddał surowej krytyce redukcjonizm i naiwny pozytywizm tego ostatniego. Z kolei Marksa interpretował w duchu nieznanych mu jeszcze (wyszły dopiero po jego śmierci) Rękopisów społeczno-ekonomicznych. Inspirowany marksizmem stworzył swój projekt filozofii pracy krytyczny wobec idei, zgodnie z którą świat wokół nas to świat zastany i niezmienny. Taki pogląd Brzozowski uznawał za złudzenie, zdejmujące z nas odpowiedzialność nie tylko za losy świata, ale również za losy innych ludzi. Jego zdaniem to my współtworzymy ów świat, a narzędziem tego tworzenia jest właśnie praca. W 1908 roku Brzozowski wydał swoją najważniejszą powieść Płomienie, w której sportretował konspirującą młodzież zafascynowaną ideami narodnickimi, tworząc w polskiej literaturze odpowiedź na Biesy Dostojewskiego.
Tadeusz Boy-Żeleński (1874-1941) — z wykształcenia lekarz, z zamiłowania tłumacz i publicysta. Poza szeregiem znakomitych przekładów (Rabelais, Molier, Proust) i omówień literatury francuskiej oraz twórczością satyryczną, Boy był również krytykiem społecznym, piętnującym kołtuństwo i klerykalizm międzywojennej Polski. Wraz z Ireną Krzywicką włączył się do walki z podziemiem aborcyjnym, postulując legalizację aborcji, promocję antykoncepcji oraz edukacji seksualnej. Wraz z nią prowadził prywatną klinikę, która promowała świadome macierzyństwo. Za głoszenie swoich lewicowo-liberalnych poglądów był ostro krytykowany przez konserwatystów, którzy zarzucali mu szarganie narodowych świętości.
Irena Krzywicka (1899-1994) — była najaktywniejszą polską feministką dwudziestolecia. Głosiła potrzebę równouprawnienia kobiet i reformy stosunków między płciami. Domagała się prawa do aborcji i wolności seksualnej. Upominała się także o godne traktowanie więźniów i akceptację homoseksualizmu. Wspólnie z Boyem-Żeleńskim utworzyła w Warszawie klinikę, w której udzielała porad dotyczących świadomego macierzyństwa.
Witold Gombrowicz (1904-1969) — Gombrowicz z polskiej tożsamości pragnął wydobyć uniwersalny wymiar. Polacy muszą uznać fakt, że są niedojrzali, peryferyjni i nieuformowani. To nieuformowanie jest jednak charakterystyczne dla kondycji ludzkiej w ogóle. Ludzie kształtują się wzajemnie i zmagają z formami. Akceptacja tej uniwersalnej niedojrzałości człowieka wycelowana jest w hierarchiczne podziały między ludźmi. W Transatlantyku Gombrowicz rzuca hasło zastąpienia opierającej się na narzucaniu przemocą dojrzałości Ojczyzny Synczyzną otwartą na ciągłe stawanie się rzeczywistości i zbliżenie między ludźmi.
Jacek Kuroń (1934-2004) — działacz lewicy, jeden z liderów opozycji demokratycznej w PRL-u. Dwa razy w imię ideałów lewicy dokonywał radykalnej krytyki oficjalnych struktur władzy, w jakie był zaangażowany. Pierwszy raz, pisząc wspólnie z Karolem Modzelewskim „List otwarty do partii”. Drugi raz pod koniec lat 90., krytykując efekty polskiej transformacji. W swoim zaangażowaniu podkreślał rolę współpracy między ludźmi, którzy są w stanie samoorganizować się przeciw opresyjnym siłom państwa i rynku.
